Το τσιγάρο έχει μόνο επιβλαβείς συνέπειες κι αυτό το γνωρίζουμε όλοι. Παρ’ όλα αυτά, η χώρα μας κρατά τα σκήπτρα του… πρωταθλητισμού στην Ευρώπη όσον αφορά στο ποσοστό των καπνιστών, αλλά και καπνιστριών. Παρόλο που οι κίνδυνοι που εγκυμονεί το κάπνισμα είναι γενικά γνωστοί, πολλοί δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι τα παιδιά αποτελούν τα μεγαλύτερα «θύματα» της έκθεσης στον καπνό, όντας πιο ευαίσθητοι οργανισμοί σε σχέση με τους ενήλικες. Επίσης, η παρατεταμένη χρονικά έκθεσή τους στον καπνό από πολύ μικρή ηλικία, τα καθιστά ακόμα πιο ευάλωτα. Γι’ αυτούς τους λόγους, οι γονείς υποχρεούνται να τα προφυλάσσουν αποτελεσματικά και ανυποχώρητα.
Παρόλο που οι επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία διαφαίνονται κυρίως κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής, οι δυσμενείς επιρροές της έκθεσης στον καπνό ξεκινούν πολύ πριν την τεκνοποίηση. Στους άνδρες το κάπνισμα μειώνει τα επίπεδα της τεστοστερόνης και επιδρά αρνητικά στη μορφολογία και την κινητικότητα του σπέρματος. Επίσης, στις γυναίκες προκαλεί διαταραχές του εμμηνορυσιακού κύκλου (αμηνόρροια, μείωση του επιπέδου των οιστρογόνων), μειώνει τη λειτουργικότητα των σαλπίγγων, καθώς και την ποιότητα και βιωσιμότητα των ωαρίων.
Επιπρόσθετα, το κάπνισμα έχει σημαντικές επιπτώσεις κατά τη διάρκεια της κύησης τόσο στην εγκυμονούσα, όσο και στο έμβρυο. Εγκυμονούσες που καπνίζουν έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης αποκόλλησης του πλακούντα, έκτοπης κύησης (το έμβρυο εμφυτεύεται εκτός της κοιλότητας της μήτρας), αποβολής ή πρόωρου τοκετού. Επειδή όλες οι ουσίες μεταφέρονται αυτούσιες μέσω του πλακούντα από τη μητέρα στο έμβρυο, η καπνίστρια μητέρα φέρει άμεσα σε επαφή το μωρό της με τα επιβλαβή συστατικά του τσιγάρου, κυρίως τη νικοτίνη. Η νικοτίνη συμβάλλει στη μη φυσιολογική ανταλλαγή αερίων στον πλακούντα, με αποτέλεσμα, το έμβρυο να λαμβάνει περιορισμένη ποσότητα οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών, απαραίτητα για την ανάπτυξή του. Δεν είναι σπάνιο, νεογνά που γεννιούνται από μητέρες καπνίστριες να παρουσιάζουν χαμηλό βάρος γέννησης και μεγαλύτερη συχνότητα συγγενών ανωμαλιών. Επίσης, τα βρέφη παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο αιφνιδίου θανάτου κατά τους πρώτους μήνες ζωής.
Ένας άλλος τρόπος έκθεσης των παιδιών στον καπνό είναι μέσω του παθητικού ή του τριτογενούς καπνίσματος. Το παθητικό κάπνισμα έγκειται στην έκθεση μη καπνιστών σε προϊόντα καύσης του καπνού σε κλειστό χώρο. Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά, επειδή αναπνέουν ταχύτερα από τους ενήλικες, αναπτύσσουν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις των βλαπτικών ουσιών στον οργανισμό τους και κατ επέκταση διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από τους ενήλικες. Από την άλλη, τριτογενές κάπνισμα είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το αόρατο και τοξικό μείγμα μορίων που επικάθεται στα μαλλιά και στα ρούχα των καπνιστών, στις επιφάνειες και στο πάτωμα, για ώρες ή και μέρες μετά το σβήσιμο του τσιγάρου. Τα παιδιά, ερχόμενα σε επαφή με τα κατάλοιπα του καπνού, τα μεταφέρουν στο στόμα τους και τα καταπίνουν. Επειδή το μείγμα των ουσιών που συνιστά το τριτογενές κάπνισμα επικάθεται και δεν αιωρείται, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με αερισμό των χώρων, όπως το παθητικό κάπνισμα, αλλά μόνο με την πλήρη απαγόρευση του καπνίσματος στους κλειστούς χώρους.
Τα παιδιά που έχουν εκτεθεί στο κάπνισμα είτε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, είτε στη συνέχεια, παρουσιάζουν με μεγαλύτερη συχνότητα λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος πχ άσθμα, βρογχίτιδα, πνευμονία και ωτίτιδα. Επίσης, το κάπνισμα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά ακόμα και την αντίληψη και τις δεξιότητές τους, καθώς έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν ψυχοσωματική καθυστέρηση, μαθησιακά προβλήματα ή προβλήματα συμπεριφοράς. Εν τέλει, δεν πρέπει να ξεχνάτε, ότι το παιδί που εκτίθεται στο κάπνισμα έχει αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου πνευμόνων, υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου και πολλών άλλων επιπλοκών στην ενήλικη ζωή.
Ποιοι κανόνες επομένως πρέπει να εφαρμόζονται ώστε τα παιδιά να προφυλάσσονται αποτελεσματικά από την έκθεση στον καπνό;
Καπνίστε πάντα έξω από το σπίτι (στο μπαλκόνι, στην αυλή κλπ), τόσο οι γονείς όσο και οι επισκέπτες. Επίσης, σημαντικό είναι να γνωρίζετε, ότι το ενεργητικό κάπνισμα της μητέρας δεν αποτελεί αντένδειξη στο θηλασμό. Το ιδανικό θα ήταν η μητέρα να μην κάπνιζε, τόσο για το δικό της καλό όσο και για του μωρού, αλλά αν δεν μπορεί να το σταματήσει ή να το περιορίσει, είναι προτιμότερο να προσφέρει στο μωρό το μητρικό γάλα με τη συνολική προστατευτική του δράση, παρά να του χορηγεί τυποποιημένο γάλα. Λάβετε υπόψη όμως, ότι το κάπνισμα σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην μείωση παραγωγής γάλακτος. Η συγκέντρωση της νικοτίνης και των λοιπών ουσιών στο αίμα της μητέρας και κατά συνέπεια στο γάλα κορυφώνονται 30 λεπτά με μια ώρα μετά το κάπνισμα του τσιγάρου. Επομένως, για να ελαχιστοποιηθεί η έκθεση του βρέφους στις βλαβερές ουσίες που εμπεριέχονται στο τσιγάρο, η μητέρα καπνίστρια πρέπει να περιμένει τουλάχιστον δύο ώρες μετά το τελευταίο τσιγάρο για να θηλάσει, καθώς και να πλένει τα χέρια και το πρόσωπό της μετά το κάπνισμα, πριν έρθει σε επαφή με το μωρό. Γενικότερα, όλοι οι καπνιστές που έρχονται σε στενή επαφή με το μωρό πρέπει να τηρούν τους απλούς αυτούς κανόνες υγιεινής.
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η έκθεση στον καπνό για τον παρθένο παιδικό οργανισμό, ο οποίος είναι σε διάπλαση και συνεχή εξέλιξη, έχει πολύ δυσμενείς επιπτώσεις. Οι γονείς φέρουν τεράστια ευθύνη, διότι αποτελούν το πρότυπο με τη μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή των παιδιών τους. Δεν πρέπει να ξεχνούν πως όταν καπνίζουν, βλάπτουν όχι μόνο τους ίδιους αλλά και το παιδί τους. Αυτό γίνεται άμεσα, μέσω της έκθεσής του στο παθητικό και τριτογενές κάπνισμα, αλλά και έμμεσα, δίνοντάς του το λάθος παράδειγμα με το οποίο θα μπορούσε πολύ εύκολα να ταυτιστεί στην ενήλικη ζωή. Μη γίνετε το πρότυπο προς αποφυγή για τα παιδιά σας. Ακόμα κι αν δεν μπορείτε να σταματήσετε το κάπνισμα, χρησιμοποιήστε τη δική σας εμπειρία ως αρνητική, υπερτονίζοντάς τους το κόστος αυτής της συνήθειας. Εξηγήστε τους τις επιπτώσεις που φέρει τόσο το ενεργητικό όσο και το παθητικό κάπνισμα και εμπλουτίστε το μέλλον τους με αξίες όπως ο σεβασμός και η αγάπη για το συνάνθρωπο, αλλά και για τον ίδιο τους τον εαυτό!
(72)
